Tym razem zamieszczę kilka informacji na temat biomechaniki narządów wewnętrznych i ich roli w powstawaniu zaburzeń układu ruchu. Podam kilka przykładów, po analizie których może się okazać, że rwa kulszowa, czy ból kolana bez przyczyny urazowej, czy ból barku wcale nie jest problemem, który bezpośrednio pochodzi dysfunkcji układu parietalnego. Tak jak w poprzednich wpisach, na początek trochę teorii.
Przyjrzyjmy się sposobom przymocowania narządów wewnętrznych względem siebie lub względem układu ruchu. Przyczepy te tworzą naturalne artykulacje, posiadające powierzchnie ślizgu i osie obrotu.
- Więzadła – na przykład więzadło osierdziowo-przeponowe ( pericardiodiaphragmatica), jedne z najmocniejszych w naszym ciele, które mocuje osierdzie na górnej części przepony. Innym przykładem będzie więzadła przeponowo-okrężnicze (lig. Phrenicocolic), mocujące zagięcia poprzecznicy do przepony. W tym miejscu może dojść do gromadzenia się powietrza (uczucie kolki pod prawym łukiem żebrowym) lub graniczenia ruchomości, w przypadku na przykład zażywania antybiotyków i leków. W strukturach więzadłowych trzewnych ponad to znajdują się naczynia i nerwy zaopatrujące narządy.
- Krezki – specyficzne struktury, które już jako pierwszy opisał Leonardo da Vinci, od niedawna uważane są za ,,pełnoprawny narząd wewnętrzny„ (za sprawą badań naukowców z irlandzkiego University Hospital Limerick, którymi kierował prof. J. Calvin Coffey). Zbudowane z warstwy otrzewnej ściennej i otrzewnej trzewnej, które wpuklają się do wnętrza jamy brzusznej i stanowią podporę dla narządów wewnętrznych. Korzeń krezki jelita cienkiego jest najmniej ruchomym miejscem w jamie brzusznej. Tworzy to oś, wokół której zachodzą ruchy mobilności trzewnej. Wewnątrz krezek znajdują się naczynia krwionośne i limfatyczne. Zaburzenie funkcji krezek zmienia osie ruchów narządów wewnętrznych, co przenosi się na narząd ruchu.
- Magnetyzm przepony – na przykład masa wątroby 2-3 kg zostaje zmniejszona w ten sposób do ok. 0,5kg. Niestety, im dalej od przepony, tym cięższy staje się narząd, zatem poluzowaniu ulegają mocujące je więzadła.
- Naczynia – na przykład żyła główna dolna (vena cava inferior), która jest jednym z mocowań wątroby. Wzrost ciśnienia w tej strukturze zaburza statykę kręgosłupa. Mówi się, że to nie kręgosłup trzyma nasz pion, tylko właśnie żyła główna dolna.
- Przewody – na przykład moczowody i wnęki nerek myszą być ustawione pod pewnym kątem, aby nerki były optymalnie ułożone. Ptozy nerek, szczególnie prawej, powodują zaburzenia spływu moczu do pęcherza moczowego.
- Sieci – sieć większa (omentum majus), przez którą odbywa się wchłanianie produktów przemiany materii oraz sieć mniejsza (omentum minus), w której znajduje się żyła wrotna wątroby (vena porta hepatis). Ta struktura drenuje krew z nieparzystych narządów jamy brzusznej do wątroby (czyli można powiedzieć wszystkich, oprócz nerek), powstaje z połączenia żyły śledzionowej (vena splenica) i krezkowej górnej (vena mesenterica superior). Żyłą wrotna oddaje krew do wspomnianej żyły głównej dolej. Wzrost ciśnienia w tych strukturach, na przykład w problemach wątrobowych, może oprócz kłopotów ortopedycznych wywołać m. in. hemoroidy, żylaki przełyku, żylaki wokół pępka (tzw. głowa Meduzy).
- Torebki – na przykład torebka Glissona otaczająca wątrobę. Jest ona unerwiona przez nerw przeponowy ( phrenicus C3-C5) co stwarza możliwość promieniowania bólu z tego regionu do okolicy barku prawego, łopatki, promieniowanie wzdłuż kończyny górnej prawej, wczesne powstanie zmian zwyrodnieniowych w stawie barkowym prawym. W normalnych warunkach wątroba nie boli, jednak powiększenie jej rozmiarów (zapalenie wątroby, hepatomegalia) sprawi, że będzie naciskać na ściany torebki, co spowoduje powstanie wyżej wymienionych objawów i objawów ogólnych.
Co sprawia zatem, że ruch trzewi jest możliwy? Składa się na to kilka elementów, ukrytych pod pojęciami stawów trzewnych i praw mechaniki wisceralnej:
- Elastyczność systemu powięziowego, podporowo-wieszadłowego – czyli sieci, krezek, więzadeł. Prawidłowe napięcie i elastyczność tych struktur będzie tworzyła prawidłowe osie ruchu narządów (na przykład wątroba podczas wdechu będzie się przemieszczać: w osi poprzecznej z tyłu do przodu, w osi strzałkowej zgodnie z ruchem wskazówek zegara, w osi pionowej z płat prawy wędruje do przodu, dodatkowo wątroba się obniża).
- Istnienie błon surowiczych – opłucna (pleura), osierdzie (pericardium) i otrzewna (peritoneum). Umiejscowienie narządów w tych strukturach umożliwia swobodny ruch między strukturami, tworząc powierzchnie stawowe, jednak jakikolwiek zabieg chirurgiczny w obrębie tych struktur (i nie tylko) zmienia całkowicie topografię narządów i ich osie ruchu. Podobną sytuację (sklejenie warstw błon surowiczych) może wywołać zapalenie w obrębie jamy brzucha lub klatki piersiowej, pęknięcie wyrostka robaczkowego, nieprawidłowa dieta.
- Płyny surowicze – opłucnowy, otrzewnowy i osierdziowy. Występowanie płynu pomiędzy warstwami błon surowiczych, zmniejsza tarcie pomiędzy warstwami. Skład płynu i jego właściwości fizyko- i biochemiczne zależą głównie od tego, co spożywamy i pijemy. Ciekawy jest tu fakt, że ten sam płyn występuje w drogach rodnych kobiety. Zatem jakiekolwiek zmiany w układzie trzewnym bezpośrednio zmieniają funkcję układu rozrodczego. Ma to znaczenie między innymi w terapii bezpłodności i innych kłopotach ginekologicznych.
- Gradient ciśnień, magnetyzm przepony – różnica ciśnienia pomiędzy membranami ciała, szczególnie nad i pod przeponą. W klatce piersiowej panuje ujemne ciśnienie (co pomaga zassać powietrze), w jamie brzusznej panuje dodatnie ciśnienie (im niżej, tym ciśnienie jest większe). Ujemne ciśnienie w klatce piersiowej powoduje powstawanie siły, której wektor jest skierowany w górę ciała, utrzymującej narządy wewnętrzne. Zbyt duże ciśnienie w jamie brzusznej i miednicy mniejszej, na przykład u pracowników biurowych, powoduje powstawanie zatorów we wspomnianym wcześniej układzie żylnym. Różnica gradientu ciśnień pomiędzy jamami ciała warunkuje prawidłowy przepływ naczyniowy, który również przyczynia się do utrzymania prawidłowej postawy ciała i statyki kręgosłupa.
- Wewnętrzny turgor narządów – jakość tkanek, ich uwodnienie, ukrwienie, sprężystość warunkuje ich prawidłową zdolność poruszania się i istnienie prawidłowych osi obrotu pomiędzy narządami. Wyobraźmy sobie na przykład hepatomegalię. Powiększenie wątroby zwiększa jej ciężar, ułożenie względem innych narządów, przepony i naczyń. Wiadomo, że taki stan wymaga pilnej konsultacji lekarskiej.
- Prawo Bayliss`a – przewody w naszym ciele, gdy je rozciągniemy, powracają do swojego stanu, ale zwiększają swoją średnicę. Dla przykładu, terapia narządów wewnętrznych może być konieczna po usunięciu woreczka żółciowego, aby umożliwić odpływanie żółci z wątroby, która jest produkowana 24 godziny na dobę. Lepiej, żeby żółć miała swobodną drogę odpływu…
Zmiany położenia narządów wewnętrznych, ich morfologii, możliwości deformacji i zmiany kształtów stanowią biodynamiczną podstawę ich istnienia. Ruchy, jakie mogą wykonywać narządy wewnętrzne zależą przede wszystkim od prawidłowej pracy przepony. Mięsień ten działa całe życie i praca jego powoduje ciągłe obniżanie i podnoszenie narządów. Podobnie jak tłok w cylindrze. Ruchy narządów odnoszą się do ich wzajemnych połączeń, ruchomości wewnątrz błon surowiczych oraz ich połączenia z układem mięśniowo szkieletowym (np. kątnica jest połączona z mięśniem biodrowym prawym, którego dysfunkcja może zablokować krąg 4 lędźwiowy). Ruchami, jakie mogą wykonywać narządy wewnętrzne są:
- Ruchy bierne – związane z aktywnością mięśni szkieletowych, postawą ciała. Ruchy ciała zmieniają przestrzenne ułożenie narządów, np. podczas pochylania tułowia w warunkach prawidłowych wątroba przemieszcza się przed jelito grube.
- Ruchy czynną – związane z ruchami przepony, jednak tutaj dobrowolnie zatrzymać oddech i zatrzymać ich mobilność. Jednak coś sprawia, że narządy nadal pracują. Mamy zatem pozostałe rodzaje ruchomości tzw. wewnętrznej narządów.
- Ruchy dzięki funkcjonowaniu autonomicznego układu nerwowego – skurcze mięśniówki gładkiej, perystaltyka, tętno. Te ruchy są na szczęście poza naszą kontrolą, nie moglibyśmy kopać piłkę i jednocześnie pamiętać o biciu serca odpowiednią ilość razy.
- Motylność – specyficzny ruch wewnątrzpochodny, zjawisko biologiczne i embriologiczne, które umożliwia narządom zmianę morfologii lub zmianę formy. Dzieli się na inspir (ruch od środka ciała) i expir (ruch do środka ciała). Motylność jest uzależniona od normalnej mobilności tkanek, ich trofiki i elastyczności. Osie ruchu motility są prawdopodobnie odzwierciedleniem rozwoju embriologicznego i nie podlega wpływom zewnętrznym. Prawidłowa mobilność, ale zaburzona motylność narządu jest poważnym dzwonkiem alarmowym!
- Ruch zgodny z pierwotnym rytmem oddechowym
Innym podziałem ruchomości jest podział na ruchy:
- Regularne, cykliczne – dotyczą szczególnie ruchu narządów jamy brzusznej i jamy klatki piersiowej wywołane ruchami przepony
- Nieregularny – dotyczą szczególnie ruchu narządów miednicy mniejszej i są związane z procesami fizjologicznymi zachodzącymi w tym rejonie (na przykład wypełnianie pęcherza).
Niektórymi sytuacjami, w których może dojść do zaburzenia ruchów narządów, są:
- Operacje na jamie brzusznej – całkowicie zmieniają topografię narządów i powodują tworzenie nowych, nie naturalnych osi ruchów. Zwiększenie napięcia w jakiejś części ciała powoduje kompensację tego braku w innym rejonie, co może doprowadzić na przykład do poluzowania więzadeł. Zawarte w opłucnej ściennej i otrzewnej włókna nerwowe umożliwiają tym strukturom replikazegarkatous przewodzenie bólu, te same własności mają blizny powstałe po zabiegu operacyjnym.
- Infekcje – np. zapalenie otrzewnej po pęknięciu wyrostka robaczkowego powoduje sklejenie warstw otrzewnej, zapalenie wątroby, kolka żółciowa.
- Spazm mięśni gładkich – skurcz zwieracza Oddiego powoduje zatrzymanie żółci w drogach żółciowych, zakwaszenie żołądka (np. nadużywaniem kawy) powoduje rozregulowanie pracy odźwiernika, który jest odpowiedzialny regulację poziomu sekretyny, która z kolei jest m. in. odpowiedzialna za poziom żelaza we krwi.
- Zmiana elastyczności więzadeł – zmniejszenie elastyczności więzadeł powoduje ptozy (np. nerka prawa może zmienić położenie o kilkanaście centymetrów), zwiększenie napięcia ogranicza ruchomość narządów.
- Zatory – powodują zwiększenie ciśnienia i uniemożliwiają odpływ krwi żylnej do serca (np. zator w żyle wrotnej przy niewydolności wątroby, niewydolność prawo komorowa może doprowadzić do powstania żylaków przełyku)
- Zmiana wzorca oddychania – tor piersiowy w mniejszym stopniu wywołuje ruch narządów niż tor brzuszny
- Zbyt duży nacisk – dla przykład praca biurowa stale uniemożliwia odpływ żylny z dolnych partii ciała przez przeponę do serca. Krew szuka łatwiejszej drogi do serca, a często najłatwiejszą drogą są warstwy skóry – tym samym wzrost ciśnienia w układzie żylnym kręgosłupa powoduje pojawienie się sieci naczyń krwionośnych pod skórą odcinka lędźwiowego kręgosłupa. Częsty skutek – poranny ból pleców znikający po kilku minutach ruchu.
Myślę, że taki ogólny zarys trochę przybliżył pogląd, że nie tylko stan mięśni, dysków i stawów determinuje nasze zdrowie. Prawidłowe wzajemne powiązania trzewno-somatyczne umożliwiają uniknięcie wystąpienia zaburzeń funkcjonalnych (odwracalnych) i w późniejszym czasie strukturalnych (nieodwracalnych). Patologie w systemie trzewnym zaburzają miejscowy przepływ krwi , zmieniają warunki biomechaniczne, co tworzy idealne warunki do powstawania i utrzymywania się dysfunkcji. Warunkiem utrzymania homeostazy organizmu jest ciągłe wyrównywanie przestrzenne jam ciała i ich zawartości. Ciekawostką jest fakt, że narządy wewnętrzne są bardzo wrażliwe na przeżywane przez nas emocje (wątroba – gniew, złość, niezadowolenie), co dodatkowo zmusza do rozszerzenia naszych poszukiwań w odszukiwaniu przyczyn dolegliwości naszych Pacjentów. Dopiero kompleksowe spojrzenie na człowieka pozwoli na szybkie odnalezienie przyczyny występujących dolegliwości. Przechowywanie emocji w ciele to temat na zupełnie inny artykuł.
Piśmiennictwo
J. P. Barral, Visceral Manipulation I, II
Eric Hebgen, Visceral Osteopathy
Torsten Liem, Przewodnik po osteopatii wisceralnej
Prometeusz
Wikipedia
http://www.poradnikzdrowie.pl/zdrowie/uklad-pokarmowy/krezka-nowy-narzad-w-ciele-czlowieka_44469.html
materiały ze szkoleń
Zdjęcia
Prometeusz, Atlas anatomii człowieka
http://www.qmedicine.co.in/top%20health%20topics/G/images/demo/gastroenteritis%20in%20adults.gif
http://muzeum.anatomia.umlub.pl/j_brzuszna/jelito_cienkie_i_jego_krezkal_lac.jpg