Wątroba (hepar) jest wielofunkcyjnym narządem miąższowym, położonym wewnątrzotrzewnowo w prawym podżebrzu, pomiędzy 6-7 i 10-11 żebrem. Składa się z płata lewego, płata prawego, płata czworobocznego i płata ogoniastego. Podstawową jednostką funkcjonalna wątroby jest hepatocyt. Masa wątroby to ok. 1,5-3kg. Wątroba filtruje około 1,5 litra krwi na minutę, z czego około 70% pochodzi z żyły wrotnej.
Swoje położenie wątroba utrzymuje dzięki wielu połączeniom i zjawiskom. Należy tu wymienić:
- ciśnienie wewnątrz jamy brzusznej
- napięcie wewnątrztkankowe
- więzadło wieńcowe z przeponą (ligamentum coronarius)
- więzadło trójkątne lewe i prawe ( triangulare sinister/dexter )
- więzadło sierpowate (lig. falciforme hepatis)
- więzadło poprzeczne wątroby ( teres hepatis)
- więzadło wątrobowo-żołądkowe i wątrobowo-dwunastnicze – sieć mniejsza (omentum minus)
- więzadło wątrobowo-nerkowe ( lig. hepatorenale)
- żyła główna dolna (vena cava inferior)
Czynnościowo wątroba związana jest z wieloma narządami tułowia, co tłumaczy jej złożoną funkcję:
- wewnętrzna powierzchnia żeber 8-10 i ściany brzucha
- dwunastnica
- żołądek
- przełyk
- woreczek żółciowy
- przewody żółciowe (wątrobowy, woreczkowy i wspólny)
- żyła główna dolna (vena cava inferior)
- żyła wrotna (vena portae)
- tętnica wątrobowa właściwa (arteria hepatica propria)
- prawa nerka i nadnercze
- zagięcie wątrobowe jelita grubego (lig. phrenicocolic)
- inne połączenia z płucem prawym i opłucną, z sercem i osierdziem
Unerwienie wątroby:
- współczulnie przez korzenie nerwowe Th7-Th10 (przez nerw trzewny większy i mniejszy)
- splot trzewny (plexus celiacus)
- nerw błędny (nervus vagus)
- torebka wątroby (torebka Glissona) unerwiona jest przez nerw przeponowy (C3-C5)
Unaczynienie wątroby:
- tętnica wątrobowa właściwa od pnia trzewnego (arteria hepatica propria) dzieli się na tętnicę wątrobową lewą i prawą. Tętnica wątrobowa prawa oddaje gałęzie pęcherzykowe
- żyła wrotna (vena portae)
- żyła wątrobowa (vena hepatica)
- żyła główna dolna
- naczynia limfatyczne
Funkcje wątroby (wątroba przeprowadza według niektórych źródeł około 2000 różnych reakcji chemicznych!!!):
- detoksykuje krew – m. in. z leków, używek, toksyn, przekształca toksyczny amoniak w mocznik
- lipoliza – metabolizm kwasów tłuszczowych do koenzymu A
- wytwarzanie ciał ketonowych z tłuszczu
- lipogeneza – wytwarzanie tri glicerydów
- glikogeneza i glikogenoliza
- glukoneogeneza – synteza glukozy
- produkcja białek z aminokwasów (albumina, globulina, fibrynogen, czynniki krzepnięcia, protrombina)
- rozkład białek (np. estrogenów)
- wytwarzanie mocznika
- magazynowanie m. in. glikogenu, witaminy A, B12, C, D, K i żelaza
- produkcja i wydzielanie żółci
- synteza i przekształcanie cholesterolu
- rozkład czerwonych krwinek
- wytwarza heparynę
- syntetyzuje insulinopodobny czynnik wzrostu IGF-1
- przekształca węglowodany w glukozę
- wytwarza ciepło w organizmie
- pełni rolę krwiotwórczą u płodu do 6 tyg. Życia
- bierze udział w regulacji kwasowo-zasadowej organizmu
Dobowy rytm narządów przewiduje maksymalną pracę wątroby w godzinach 1:00-3:00, a minimalna intensywność pracy przypada na godziny 13:00-15:00. No dobrze, to tyle tytułem wstępu…
Problemy wątroby mogą powstawać: zewnątrzwątrobowo (np. operacje, schorzenia sąsiednich narządów), wewnątrzwątrobowo (np. infekcje, zatrucia lekami), wady wrodzone (zespół Gilberta), ogólne przyczyny (np. wykonywany zawód, styl życia). Teraz zastanówmy się co z tego wynika. Postaram się połączyć tą wyliczankę w kilka przykładów w klinice, zatem dysfunkcje wątroby mogą powodować:
- ból w okolicy łopatkowej, podłopatkowej na wysokości unerwienia (Th6-Th9), szczególnie po prawej stronie ciała, wynikający z podrażnienia krążków międzykręgowych lub żeber
- ból prawego barku, który może być spowodowany przez podrażnienie nerwu przeponowego (n. phrenicus), zaopatrującego przeponę oraz torebkę Glissona otaczającą wątrobę. Staw barkowy to również strefa dermatomów C4-C5
- ból w dole pleców, szczególnie po lewej stronie – zaburzenia w żyle lędźwiowej wstępującej (vena lumbale ascendens) nieparzystej (vena azygos)
- wystąpienie zespołu górnego otworu klatki piersiowej (Thoracic Outlet Syndrom, TOS-info na mojej stronie), drętwienie rąk pojawiające się właśnie pomiędzy godziną 1:00 i 3:00
- ból w prawym nadbrzuszu
- ból odcinka szyjnego kręgosłupa – zaburzenia nerwu przeponowego lub kontr napięcie mięśni pochyłych (musculi scaleni) przy dysfunkcji przepony
- cruralgia – ból uda i podudzia, szczególnie po stronie prawej
- problemy z woreczkiem żółciowym – przy zaburzeniach syntezy estrogenów (u kobiet) może dojść do zagęszczenia żółci i kłopotów z jej dystrybucją
- obrzęki kostek – związane z deficytem albumin, które wiążą wodę
- występowanie na przemian senności i głębokiego zmęczenia z epizodów ”siły lwa” – przeciążenie wątroby spowodowane na przykład przez nadużywanie leków, używek
- występowanie parestezji (drętwienia) w rękach i stopach – może być to przyczyną nagromadzenia amoniaku, który drażni układ nerwowy
- pojawianie się różnego rodzaju zapaleń i infekcji – nie tylko układu ruchu
- powstawanie zespołu Sudecka – utrudnienie leczenia
- powstanie przykurczu Dupuytrena – problem rozcięgna dłoniowego
W związku z taką złożoną funkcją wątroby jej zaburzenia mogą spowodować wiele innych dolegliwości, np.:
- pojawienie się hemoroidów i pajęczynki naczyń krwionośnych na odcinku lędźwiowym kręgosłupa – wzrost ciśnienia w żyle wrotnej i splocie Batsona, który zbiera krew żylną z kręgosłupa
- powstawanie żylaków przełyku – powracająca krew żylna omija żyłę wrotną i wraca do serca przez naczynia przełyku
- głowa meduzy – pajęczyna promieniście powiększonych naczyń krwionośnych wokół pępka – wzrost ciśnienia w żyle wrotnej
- splenomegalia – powiększenie trzustki
- obniżenie płodności – zaburzenia syntezy estrogenów
- zaburzenia poziomu cholesterolu i cukru we krwi
- katar, częste zapalenie zatok – resorpcję płynów z twarzoczaszki umożliwia wątroba, co może być utrudnione u osób nadużywających alkoholu
- nietolerancję snu na prawym boku i częste pobudki w nocy, nie wysypianie się
- pojawienie się nieprzyjemnego zapachu z ust – zwiększenie ilości acetonu w organizmie
Chciałbym zaznaczyć, że to tylko niektóre z przypadków, na które trzeba zwracać uwagę podczas pracy z Pacjentami. Istnieją jednak przypadki, kiedy praca z Pacjentem może okazać się niebezpieczna i mogą stać się przeciwwskazaniami do terapii. Należy tu wymienić:
- żółtaczka
- rak wątroby
- wyniszczenie organizmu
- marskość wątroby
- splenomegalia
- hepatomegalia
- ostre zapalenie wątroby
- niewyrównana niewydolność prawej komory serca
- pojawienie się reakcji z autonomicznego układu nerwowego podczas terapii – dreszcze, poty, wymioty, chwilowa utrata świadomości, podwójne widzenie
- guzy woreczka żółciowego lub wątroby
- powiększone węzły chłonne pachowe lub szyjne
- ciemne zabarwienie moczu, jasne zabarwienie stolca
Niektóre wskazania do terapii wątroby:
- spadek odporności
- zapalenie zatok
- zmiany w metabolizmie wątroby
- zatrzymanie żółci (cholestiasis, cholelithiasis)
- stan po cholecystektomii
- zapalenie woreczka żółciowego (cholecystitis)
- bóle mięśniowo-szkieletowe (wymienione wyżej)
- refluks żółciowy żołądka
- stan po zapaleniach wątroby, adhezje
- zaburzenia poziomu cholesterolu
- operacje jamy brzusznej
Z ciekawostek chciałbym wspomnieć, że zaburzenia funkcjonowania wątroby mogą być jedną z najważniejszych przyczyn powstawania depresji. Co również ciekawe, istnieje związek wątroby z okiem i okolicą czołową po stronie prawej, jak również woreczka żółciowego z okiem i okolicą czołową po stronie lewej, oraz zależności organy-zęby – kły po obu stronach szczęki…
Źródła
Visceral Manipiulation In Osteopathy (Eric U. Hebgen)
Visceral Manipulation I (Jean-Pierre Barral, Pierre Mercier)
Visceral Manipulation II (Jean-Pierre Barral, Pierre Mercier)
Diagnoza różnicowa dla fizjoterapeutów (Catherine Cavallaro Goodman, Teresa E. Kelly Snyder)
Wikipedia
Foto: Atlas Nettera