Nerw błędny (łac. nervus vagus) jest X nerwem czaszkowym. Jest to najdłuższy nerw czaszkowy, sięgający aż do jamy brzusznej. Odchodzi od rdzenia przedłużonego kilkoma pęczkami nerwowymi, czaszkę opuszcza przez otwór szyjny czaszki, tworząc w tym miejscu 2 zwoje: górny i dolny. Dalej nerw błędny zbiega w dół i tworzy powrózek nerwowo-naczyniowy 
szyi (wspólne połączenie powięziowe nerwu błędnego, tętnicy szyjnej wspólnej i żyły szyjnej wewnętrznej). Dalej nerw schodzi do śródpiersia górnego i tylnego, gdzie lewy nerw błędny krzyżuje się z od przodu z łukiem aorty, przebiegając między tętnicą szyjną wspólną lewą i tętnicą podobojczykową lewą, prawy – przechodzi między tętnicą podobojczykową prawą i żyłą podobojczykową prawą. Następnie oplata przełyk, przy czym lewy pień nerwu błędnego znajduje się na przedniej części przełyku, prawy na tylnej. Po przebiciu przepony nerw wplata się w ściany żołądka. Od nerwu błędnego odchodzą gałęzie wplatające się w splot słoneczny (łac. plexus solaris) przywspółczulne unerwienie narządów wewnętrznych.
Jest nerwem czuciowym, ruchowym i włókna przywspółczulnego układu nerwowego.
- czuciowo zaopatruje oponę twardą tylnego dołu czaszki, tylny odcinek błony bębenkowej, skórę ściany tylnej i dolnej części przewodu słuchowego zewnętrznego i przylegającą cześć małżowiny usznej, krtań
- ruchowo zaopatruje mięśnie podniebienia, mięśnie gardła i wszystkie mięśnie krtani
- przywspółczulnie zaopatruje wszystkie narządy jamy klatki piersiowej (tchawica, oskrzela, opłucna, splot aortalny, przełyk, serce i osierdzie) i jamy brzusznej (żołądek, wątroba, trzustka, śledziona, jelito cienkie, początkowy odcinek jelita grubego oraz nerki i nadnercza)
W swojej budowie nerw błędny zawiera wiele zwojów i jąder:
- zwoje i jądra czuciowe – górny i dolny zwój nerwu błędnego
- jądro ruchowe – niezmielinizowane jądro dwuznaczne
- jądro przywspółczulne – jądro grzbietowe nerwu błędnego
Klinicznie nerw błędny jest niezwykle ważną strukturą. Rozmiary, skomplikowany przebieg i zakres funkcji, jakie spełnia, daje możliwości powstania całego spektrum dolegliwości.
- ma swój początek w rdzeniu przedłużonym – części układu nerwowego odpowiadającej za automatyczne działanie wielu układów
- od góry może zostać podrażniony w okolicy stawu C0 – C1 (istnieje niebezpieczeństwo szkodzenia w tym rejonie po zabiegu manipulacji)
- zaopatrując czuciowo oponę twardą wpływa na centralny układ nerwowy
- jądro dwuznaczne odpowiada za reakcję człowieka w sytuacji ekstremalnego stresu (walka, ucieczka lub zamieranie w bezruchu)
- zaburzenia w obrębie przełyku i żołądka (zgaga i refluks) mogą doprowadzić do podrażnienia nerwu (nerw wplata się w ściany przełyku)
- kaszel jest wywołany przez drażnienie nerwu krtaniowego wstecznego – gałązki nerwu błędnego
- wzmożone napięcie przepony może spowodować zaburzenia w funkcji nerwu błędnego i tym samym zaburzenia funkcjonowania narządów wewnętrznych
- zaburzenia funkcjonowania przepony szyjno-piersiowej mogą zaburzyć pracę nerwu (powrózek nerwowo-naczyniowy)
- nerw błędny przywspółczulnie unerwia narządy wewnętrzne, wobec tego jego prawidłowa funkcja gwarantuje repliki zdrowie organizmu (komplikacja pracy np. osierdzia może zmusić pacjenta do wizyty kardiologicznej, która bez sprawdzenia stanu nerwu błędnego zakończy się niepowodzeniem)
- ruchowo zaopatruje mięśnie, dzięki którym możemy się odżywiać i mówić
- zmiana równowagi funkcji układu współczulnego i przywspółczulnego zmusza organizm do korzystania z rezerw energii w celu zachowania balansu
- nerw błędny odpowiada za trawienie, apetyt, sen, odprężenie i relaks organizmu
- zaburzenia często powiązane są z dysfunkcjami nerwu językowo-gardłowego IX (n. glossopharyngeus) dodatkowego XI (. accesorius)
Dysfunkcje nerwu błędnego mogą spowodować:
- bezgłos i spastyczność mięśni krtani
- zaburzenia połykania
- skurcze krtani i tchawicy
- skurcz przełyku
- skurcz odźwiernika
- skurcze serca
- upośledzenie funkcji podniebienia miękiego
- ból i znieczulenie tchawicy i strun głosowych
- kaszel problemy z oddychaniem
- problemy z wydzielaniem śliny
- arytmię serca
- kłopoty żołądkowe i jelitowe