Przepona (łac. Diaphragma) jest najważniejszym mięśniem oddechowym człowieka. Jest to mięsień poprzecznie prążkowany, ma kształt kopuły zwróconej wierzchołkiem w kierunku klatki piersiowej. Ma grubość 3-10mm. Bocznymi częściami przytwierdzona jest od wewnątrz klatki piersiowej, w części lędźwiowej, żebrowej i mostkowej. Cześć lędźwiowa przepony jest najmocniejsza. W tej części przechodzi w dwie odnogi i więzadła łukowate (przyśrodkowe, pośrodkowe i boczne), przyczepiające się do kręgosłupa lędźwiowego (sięgając do kręgu L3, chociaż jej ścięgna mogą podążać do kości krzyżowej). Pomiędzy odnogami znajduje się rozwór aortowy (hiatus aortae), czyli miejsce przejścia aorty i przewodu piersiowego z klatki piersiowej do jamy brzusznej. Rozwór przełykowy (hiatus oesophagus) stanowi miejsce przejścia dla przełyku. Wszystkie 3 części przepony zbiegają się w strukturze zwanej środkiem ścięgnistym (centrum tendineum). W tym miejscy znajdują się ponad to otwory zwane trójkątem lędźwiowo – żebrowym, mostkowo – żebrowym i miejsce przejścia żyły głównej dolnej.
Nie sposób wyizolować funkcji oddechowych człowieka od czynności ruchowych (tzw. synkineza ruchowa). Zmiana położenia przepony (obniżenie, skurcz) zmniejsza ciśnienie w płucach, co powoduje zassanie powietrza do klatki piersiowej podczas wdechu (istotne działanie powięzi wewnątrzpiersiowej i więzadeł osklepka opłucnej). Odbywa się to kosztem zwiększenia ciśnienia w jamie brzusznej, co powoduje mobilizację narządów wewnętrznych wokół ich fizjologicznych osi ruchu. Głębokość wdechu warunkowana jest wielkością ciśnienia w jamie brzusznej. Skurcz przepony wywołuje odśrodkowe napięcie mięśni, któremu przeciwdziała napięcie obwodowe. Taka kombinacja umożliwia wymianę gazową, zarówno w płucach poprzez zmianę ciśnienia gazów, jak i na poziomie komórkowym, poprzez wywołanie zjawiska dyfuzji i osmozy przez nacisk na komórki i naczynia.
Przepona pełni wiele istotnych funkcji stabilizujących dla narządu ruchu. Napinając się razem z mięśniami dna miednicy, mięśniami brzucha, mięśniami biodrowo – lędźwiowymi (poprzez więzadło łukowate poprzeczne) i czworobocznymi lędźwi pełni ważną funkcję podporową dla kręgosłupa lędźwiowego, co tym samym gwarantuje ruch kończyn (tzw. stabilność centralna). Więzadło podłużne przednie (lig. longitudinale anterius) stanowi przedłużenie odnóg przepony w kierunku kaudalnym, co wpływa na poprawę stabilności odcinka lędźwiowego kręgosłupa. Chwilowe, gwałtowne napięcie przepony i jednoczesne zatrzymanie powietrza (zabieg Valsalvy) umożliwia dodatkową stabilizację kręgosłupa w czynnościach takich jak np. podnoszenie ciężarów. Niestety zablokowanie przepony obniża wydolność oddechową, dlatego tego typu sytuacje są krótkotrwałe. Zauważono również, że przepona napina się bezwarunkowo podczas wspinania na palce. Zmniejszenie pola płaszczyzny podparcia wymaga dodatkowej stabilizacji, którą gwarantuje przepona i mięśnie brzucha.
Klinicznie jest to struktura bardzo ważna pod wieloma względami. Wśród nich należy wymienić:
- podczas wdechu dochodzi do wypłaszczenia krzywizn kręgosłupa poprzez współdziałanie z więzadłem nadkolcowym
- ruch przepony jest zharmonizowany z ruchem przepony moczowo-płciowej i przepony szyjno-piersiowej
- więzadło wieszadłowe sklepienia opłucnej łączy się z przejściem szyjno-piersiowym i odcinkiem szyjnym kręgosłupa poprzez więzadła – osklepkowo-kręgowe, osklepkowo-poprzeczne i osklepkowo-żebrowe,
- anatomicznie przepona połączona jest z dolną częścią rozworu przełyku poprzez mięśnie Rougueta i Juvary oraz więzadła Trietza Laimere`a
- środkowa część przepony połączona jest z kością gnykową i podstawą czaszki poprzez osierdzie, gardło i struktury okołogardłowe tworzące rozcięgno centralne – blaszka przedtchawicza powięzi szyjnej, część wisceralna (lamina pretrachealis fasciae cervicalis, pars visceralis)
- istnieje połączenie z obręczą barkową poprzez powięź wewnątrzpiersiową i pośrednią oraz struktury opłucnowe – część powięzi przedkręgowej (fascia prevertebralis) tworzy pochewkę pachową, więzadło osklepkowo-żebrowe może być połączone z nerwami pnia dolnego splotu barkowego
- więzadłowo przepona jest połączona m. in. z osierdziem, wątrobą, śledzioną, żołądkiem, powięzią nerkową, nadnerczami oraz prawym i lewym zagięciem poprzecznicy
- zwiększenie napięcia przepony zaburza cyrkulację płynów między jamą brzuszną i jamą klatki piersiowej
Obecny postęp cywilizacyjny wymusza niekorzystną zmianę w proporcjach między mięśniami przeważnie fazowymi i przeważnie posturalnymi na korzyść tych drugich. Sytuacja ta sprawia, że narząd ruchu jest poddawany obciążeniom statycznym. Zaburzenia funkcjonowania przepony wpływa na powstawanie wielu dolegliwości narządu ruchu. Należałoby tu wymienić nawracające bóle odcinka lędźwiowego kręgosłupa, które potęgowane są osłabieniem mięśni brzucha (szczególnie mięśnia poprzecznego brzucha), bóle i przeciążenie odcinka szyjnego kręgosłupa, wzmagane przez zaangażowanie dodatkowych mięśni oddechowych, zaopatrujących odcinek szyjny kręgosłupa, jak i wiele problemów z narządami wewnętrznymi.
Taka charakterystyka przepony stawia ją na czołowych miejscach w planowaniu terapii problemów narządu ruchu u pacjentów. Pokazuje, jak istotne jest znaczenie prawidłowego oddychania w procesie leczenia i profilaktyki wielu schorzeń. Nie bez powodu A. T. Still mówił o przeponie, że dzięki niej żyjemy i przez nią umieramy.